وصف در دیوان ابی تمام

ابوتمام نیز مانند سایر شعرای عربی سرای، چنان متاثر از جلوه ها و مناظر طبیعی است که گویی یکدم از آنها نظر برنگرفته است تاجایی که بیشتر وصف های موجود در دیوانش مختص به طبیعت و مظاهر آن چون بهار، باران، ابر، رعد و برق، گلها و شکوفه ها و سبزه های عطرآگین می باشد قسم دوم شعر وی در وصف ، مختص به وصف میدانهای نبرد است که بیشتر در خلال مدایح وی نهفته است و نیز بخشی مستقل و اندک به عنوان "باب الوصف " در دیوان وی موجود می باشد. وجود اشعار وصفی در دیوان ابوتمام و ژرفنگری و موشکافیهای وی در بیان توصیف مناظر طبیعی و صحنه های پیکار یکی از صور زیبای هنر نمایی شاعرانه است که محتاج به مطالعه و بررسی است . سعی نگارنده دراین رساله براین بوده است که برخی از آنچه راابوتمام در دیوان خود درقالب شعر به تصویر کشانده درخوروقت و توان خویش به زبان شیرین فارسی بازگو کرده، بیان نماید. و امید داردکه این مختصر مقدمه بحث های دامنه دار تری در باب وصف در دیوان ابوتمام باشد و نیز این بنده را شادی آن باشد که دراین راه دامن همتی در میان بسته و یا دست کم چنین آرزویی را در دل پرورانده است . گفتنی است که کتاب های موجود دراین موضوع بسیار اندک است و این کتابهای اندک نیز در شرح ابیات دیوان فقط به اشاراتی گذرا اکتفا کرده اند . آنچه بیشتر مورد استفاده نگارنده بوده است عبارت است از : دیوان ابوتمام، شرح خطیب تبریزی و دیوان ابوتمام، شرح ایلیاالحاوی و کتاب شرح مشکل ابی تمام تالیف مرزوقی که این همه خالی از ناهماهنگی هائی در ضبط و اعراب نیستند . همین کتب بیشترین مساعدت در انجام این امربعمل آوردند و مرا در فهم بهتر دیوان ابوتمام یاری بسیار رساندند. این رساله شامل پنج فصل است . فصل اول می پردازد به زندگینامه ابوتمام و ویژگیهای اخلاقی و معتقدات دینی و سیاسی وی و آثار شاعر، فصل دوم جایگاه ادبی ابوتمام و پاره ای از خصوصیات فنی شاعر را بیان می نماید. فصل سوم درباب اغراض شعری مدح و رثاء و حکمت نگاشته شده است . فصل چهارم شامل تعریف وصف و جایگاه آن در ابواب ادب و وصف های موجود در شعر ابوتمام می باشد. فصل پنجم به دیدگاه ادیبان و عالمان در موردوی واثر قرآن کریم در شعر او می پردازد.